Przedszkole nr 150 ,,Przystanek Uśmiech" w Warszawie

DZIECKO UZDOLNIONE W PRZEDSZKOLU

Program rozwoju dziecięcych uzdolnień i zainteresowa

Motto:
„Zdolne dziecko jest przede wszystkim – dzieckiem,
a dopiero potem - dzieckiem zdolnym”.

1. Założenia programu

Wykrywanie u dzieci ich uzdolnień i opieka nad nimi, to coraz bardziej aktualny problem dla rodziców, wychowawców oraz dla samych uzdolnionych wychowanków. Naukowcy badający problem inteligencji i uzdolnień twierdzą, że każde zdrowe dziecko jest potencjalnie zdolne, trzeba mu tylko stworzyć warunki umożliwiające rozwój owych zdolności oraz odpowiednio pobudzić je do aktywności intelektualnej. Bogata i różnorodna stymulacja we wczesnym dzieciństwie ma wpływ na rozwój uzdolnień u dzieci. Wczesne wspomaganie uzdolnień dzieci, już we wczesnej fazie edukacji, czyli edukacji przedszkolnej jest bardzo ważne. Wszechstronny rozwój osobowości dziecka jest więc priorytetowym zadaniem każdego przedszkola. Obecnie coraz częściej, w placówkach oświatowych, pojawiają się dzieci zdolne w różnorodnych dziedzinach. Inspiruje to nauczycieli do poszukiwania ciekawych i skutecznych sposobów wspierania ich uzdolnień, poprzez tworzenie im optymalnych warunków do pełnego wykorzystania ich wrodzonego potencjału i możliwości.

Dzieci uzdolnione zasługują na szczególne zainteresowanie. Zajęcie się nimi jest ważne ze względu na to, że nauczyciel powinien stworzyć warunki sprzyjające rozwojowi ich zdolności. W razie braku odpowiednich warunków – zdolności i zainteresowania mogą rozwinąć się w niewłaściwym kierunku, przejawiać w szkodliwej formie aktywności, stając się przez to powodem poważnych trudności wychowawczych.

Głównym założeniem naszego programu jest stworzenie warunków dzieciom uzdolnionym do wszechstronnego i harmonijnego rozwoju, który może doprowadzić do pełnego rozkwitu ich uzdolnień i zainteresowań.

Realizacja programu przebiega w dwóch etapach:

• pierwszy dotyczy rozpoznania u dzieci  dominujących uzdolnień
• drugi polega na zaplanowanej  pracy z dzieckiem w zakresie jego uzdolnień.

2. Jak rozpoznać zdolności dziecka i dziecko uzdolnione

Rozpoznanie uzdolnień dzieci jest procesem długim i trudnym.  Zdolności u dzieci w kilku  sferach  życiowych jednocześnie zdarzają się bardzo rzadko. Częstszym zjawiskiem u dzieci jest wyszczególnienie u nich specjalnych uzdolnień. Jako cechy ogóle dziecka uzdolnionego przyjmuje się:

• uczy się chętnie i łatwo;
• ma dobrą pamięć;
• posiada rozległą wiedzę ogólną;
• zadaje mnóstwo sondujących problem pytań;
• zagłębia się w szczególnie interesujące go dziedziny i zajęcia;
• wykazuje dużą ciekawość;
• ma żywą i twórczą wyobraźnię;
• ma poczucie humoru;
• stawia sobie nowe wyzwania i wyszukuje problemy do rozwiązania;
• posługuje się poprawnym językiem i wyszukanym słownictwem;
• woli pracować samodzielnie;
• ma wiele własnych pomysłów i rozwiązań różnych problemów;
• łatwiej i prędzej niż rówieśnicy nawiązuje kontakty z ludźmi;
• znajduje zarówno przyjemność, jak i wyzwanie w intelektualnych dążeniach;
• wykazuje zdolności przywódcze we wczesnym wieku;
• wykazuje wrażliwość na cudze i własne uczucia;
• ma wysokie wymagania względem siebie i innych;
• jest perfekcjonistą;
• wykazuje wysoki poziom oceny moralnej.

Ponadto u dzieci przedszkolnych powoli ujawniają się różne rodzaje uzdolnień. W swoich działaniach edukacyjnych skupiliśmy się na tych podstawowych, które są opisane i posiadają sprawdzone sposoby ich wspierania.

2. 1. Uzdolnienia intelektualne

Takie dziecko charakteryzuje się tym, że:

• jest bystrym obserwatorem, szybko podchwytującym nowe rzeczy;
• potrafi z przyjemnością wykonywać zadania umysłowe;
• poprawnie używa wielu słów;
• zadaje dużo pytań;
• ma oryginalne pomysły, dobrą pamięć, lubi czytać;
• jasno wyraża swoje poglądy w mowie;
• pragnie poznawać przyczyny zjawisk;
• jest zręczne, bezustannie eksperymentuje;
•  jest samodzielne, pewne siebie, niezależne;
• polega samo na sobie;
• przejawia radość i optymizm;
• skupia uwagę na rzeczach nowych.

W rozwoju dziecka o predyspozycjach intelektualnych należałoby zaplanować:

• Rozwiązywanie i samodzielne układanie krzyżówek, rebusów, łamigłówek, układanie historyjek wyrazowych i obrazkowych.
• Wyrażanie w rozmowie i dyskusji sądów i przemyśleń na temat wysłuchanych utworów. literackich, muzycznych, obejrzanych spektakli teatralnych, filmów, zwiedzanych wystaw.
• Rozmowy przy encyklopediach, poradnikach, atlasach i informatorach tematycznie związanych z zainteresowaniami dzieci.
• Tworzenie kącików zainteresowań, bogatych w eksponaty, narzędzia i przybory.
• Wspólne gry planszowe i komputerowe gry edukacyjne.
• Spotkania z ciekawymi ludźmi.
• Wycieczki do miejsc, będących bodźcem rozwoju intelektualnego( muzeum, wystawy, teatr, galeria, planetarium, miejsca pracy

2.2. Uzdolnienia literacko-teatralnej

Takie dziecko charakteryzuje się tym, że:

• jest bardzo wyczulone na słowa - wychwytuje je z otoczenia, mówi dużo i chętnie, lubi być słuchane;
• bardzo szybko i chętnie uczy się wierszyków;
• słowami wyraża przeżywane emocje;
• układa i opowiada własne bajki;
• jest śmiałe, łatwo nawiązuje kontakty i jest dobrym obserwatorem, przejawia niezależną postawę wobec życia;
• zazwyczaj już w przedszkolu płynnie czyta;
• nie zraża się łatwo;
• jest bardzo pomysłowe w znajdywaniu odpowiedzi i nowych sposobów robienia czegoś;
• jest skore do odkrywania nowego otoczenia.

W rozwoju dziecka o predyspozycjach literacko – teatralnych należałoby zaplanować:

• Głośne czytanie dziecku.
• Słuchanie opowieści dziecka z zainteresowaniem, zadawanie pytań.
• Opowiadanie dziecku bajek,  zachęcanie  do układania nowych wersji.
• Samodzielne układanie rymowanek, wierszyków, zagadek, opowiadań.
• Nagrywanie i odtwarzanie opowieści dziecka, przeprowadzanie wywiadów na określone tematy.
• Zabawy w teatr, odgrywanie scenek z bajek i życia.
• Wspólny udział w spektaklach teatralnych.

2.3. Uzdolnienia muzyczne

Takie dziecko charakteryzuje się tym, że:

• jest bardzo wrażliwe na dźwięki, porusza się w ich rytmie, naśladuje je;
•  reaguje na natężenie i barwę dźwięku, potrafi rozróżnić wysokość dźwięk;
• posługuje się ekspresywnymi ruchami ciała dla okazania emocji i nastroju;
• lubi śpiewać, robi to czysto;
• uwielbia tańczyć, wystukiwać rytm, gdy gra muzyka;
• pasjonuje je gra na instrumentach i wszystkim, z czego można wydobyć dźwięk;
• często kojarzy różne zjawiska z muzyką.

W rozwoju dziecka o predyspozycjach muzycznych należałoby zaplanować:

• Kupowanie grających zabawek - instrumentów, z których można wydobyć dźwięk.
• Umuzykalnianie poprzez uczestnictwo w zajęciach rytmiczno- muzycznych.
• Gra na instrumencie traktowana jako zabawa.
• Udział w różnorodnych koncertach, słuchanie muzyki w domu, wspólne śpiewanie piosenek, nucenie melodii, prowadzenie śpiewanych dialogów podczas zabaw w teatr.
• Wzbogacanie wiedzy muzycznej.
• Tworzenie improwizacji słowno-muzycznych.
• Ilustrowanie i nagrywanie własnych bajek ilustrowanych grą na instrumentach.
• Udział w przeglądach, prezentacjach i konkursach muzycznych.

2.4. Uzdolnienia plastyczne

Takie dziecko charakteryzuje się tym, że:
- wykazuje wczesne wzmożone zainteresowanie rysowaniem;

- wiele czasu spędza nad kartką papieru;

- lubi angażować się w różne przedsięwzięcia plastyczne;

- z radością uczestniczy we wszelkich zajęciach artystycznych

- niekonwencjonalnie dobiera kolory, łączy techniki, jego prace są oryginalne, nie przypominają prób innych dzieci;

- potrafi wykorzystać niemal wszystkie „znaleziska” by tworzyć swoje dzieła, eksperymentuje;

- ma bujną wyobraźnię i tworzy świat fantazji;

- szybko uczy się perspektywy;

- jest wrażliwe na piękno otaczającego świata, a jednocześnie bardzo spostrzegawcze;

- w swoich pracach wyraża emocje.

W rozwoju dziecka o predyspozycjach plastycznych należałoby zaplanować:

• Podsuwanie kredek i farb, zachęcanie do wspólnej działalności, podejmowanie swobodnych działań.
• Wspólne poznawanie nowych technik.
• Pozostawienie dziecku swobody zgodnej z jego wyobraźnią.
• Udział w wystawach, wspólne oglądanie dzieł w muzeach.
• Udział w zajęciach grupy plastycznej.
• Udział w przeglądach, prezentacjach i konkursach plastycznych.

2.5. Uzdolnienia przyrodnicze

Takie dziecko charakteryzuje się tym, że:

• interesuje się żywo otaczającym światem, obserwuje jego różne wymiary;
• zadaje mnóstwo pytań dotyczących świata roślin i zwierząt;
• samodzielnie rozpoznaje i nazywa napotkane zwierzęta i rośliny;
• fascynuje się pewnymi grupami zwierząt czy roślin;
• ważne jest dla niego każde, nawet najmniejsze żyjątko, zadba o jego  bezpieczeństwo, dokarmianie;
• wyraża potrzebę posiadania i opiekowania się zwierzątkiem lub rośliną;
• z każdej wyprawy przynosi rośliny, pyta o ich nazwy lub samo wyszukuje w atlasie;
• lubi kontakt z przyrodą i zabawy na powietrzu;
• lubi książki, opowieści o zwierzętach.

W rozwoju dziecka o predyspozycjach przyrodniczych należałoby zaplanować:

• Utrwalanie naturalnej wrażliwości dziecka poprzez opowiadanie o życiu zwierząt, ich odczuciach, pokazywanie różnych gatunków roślin.
• Poszerzanie wiedzy dziecka poprzez kupowanie tematycznych czasopism i książek dostosowanych do jego wieku, gier ukazujących sposoby obserwowania przyrody.
• Wspólne wyprawy do Zoo, do lasu, parku, ogrodu, na wieś, spędzanie czasu w plenerze.
• Wspólne eksperymentowanie i obserwowanie, zakładanie akwarium, hodowli roślin, prace w przydomowym ogródku.
• Korzystanie na wyprawach z kompasu i lornetki.

2.6. Uzdolnienia matematyczne

Takie dziecko charakteryzuje się tym, że:

• jest zwykle spokojne i skupione, lepiej się koncentrują niż rówieśnicy;
• przejawia zainteresowanie liczbami;
• ciągłe przeliczanie wszystkiego sprawia mu radość;
• dość wcześnie interesuje się pieniędzmi, dopytuje o ceny towarów;
• szybko rozróżnia pojęcia „mniej i więcej”;
• bardzo lubi grać w karty, szachy, gry planszowe;
• wcześnie interesuje się pojęciem czasu, orientuje się, która jest godzina.

W rozwoju dziecka o predyspozycjach matematycznych należałoby zaplanować:

• Wspólne  rozwiązywanie rebusów, łamigłówek, nakłanianie dziecka do wyjaśnień jak doszło do rozwiązania, układanie puzzli.
• Wprowadzanie i wyjaśnianie podstawowych pojęć matematycznych w zabawach.
• Wspólne liczenie i przeliczanie odgłosów i przedmiotów w otoczeniu.
• Stosowanie wyliczanek.
• Tworzenie gier z ustaleniem reguł.
• Zabawy logiczne.
• Układanie opowiadań matematycznych do podanej formuły, stawianie pytań i problemów do rozwiązania.

2.7. Uzdolnienia przywódcze

Takie dziecko charakteryzuje się tym, że:

• dość wcześnie, dużo i wyraźnie mówi;
• lubi kontakty z rówieśnikami, dobrze czuje się wśród dzieci starszych, lubi zabawy w grupie i często im przewodzi;
• samo potrafi nawiązać rozmowę z dorosłymi, jest błyskotliwe i śmiałe;
• uczestnicząc w konfliktach grupowych samo stara się je rozwiązać, lubi być mediatorem w sporach, pomaga i pociesza;
• łatwo przystosowuje się do nowych sytuacji, jest otwarte na świat;
• jest dobrym organizatorem i doskonałym obserwatorem;
• jest zazwyczaj lubiane przez otoczenie;
• nigdy się nie nudzi, potrafi znaleźć sobie zajęcie, w przedszkolu zorganizuje zabawę i będzie w niej pełniło rolę przywódcy wyznaczając role wszystkim uczestnikom zabawy znajduje u nich posłuch, jego kierownicza rola jest akceptowana;
• ma łatwość przystosowywania się do nowych miejsc, sytuacji;
• jest ambitne, lubi nowe wyzwania, lubi rywalizację;
• chętnie zgłasza się do konkursów, nawet, jeśli zadania go przerastają;
• jest uparte, konsekwentne, broni swojego zdania, przejawia niezależną postawę wobec życia;
• jest wrażliwe na sprawy innych.

W rozwoju dziecka o predyspozycjach przywódczych należałoby zaplanować:

• Umożliwianie częstego kontaktu z rówieśnikami i dziećmi nieco starszymi.
• Zachęcanie do podejmowania odpowiedzialnych decyzji.
• Konsekwencja w postępowaniu.
• Cierpliwe rozmowy z dzieckiem, wysłuchiwanie opowieści  i zdarzeniach z codziennego życia.

3. Cele ogólne programu

Praca z dzieckiem uzdolnionym w przedszkolu ukierunkowana jest na rozwijanie jego zdolności indywidualnych oraz zainteresowań poprzez:

• stwarzanie warunków do odkrywania, eksperymentowania, poznawania, działania, przeżywania w różnych formach;
• kształtowanie u dzieci wiary we własne możliwości;
• rozwijanie u dziecka możliwości umysłowych;
• stwarzanie sytuacji doskonalących pamięć, umiejętność skupienia uwagi, zdolność kojarzenia, logicznego, twórczego i oryginalnego myślenia, a także działania;
• rozbudzanie ciekawości poznawczej, twórczego działania oraz samodzielności;
• tworzenie warunków, w których dziecko rozwija nabyte doświadczenia językowe, ze szczególnym uwzględnieniem umiejętności czytania i pisania;
• kształtowanie i rozwijanie ekspresji, twórczej postawy, wrażliwości na piękno, wrażliwości estetycznej, pomysłowości, wyobraźni i muzykalności.

4. Praca z dzieckiem uzdolnionym w przedszkolu

Rozwijaniu uzdolnień dziecka przedszkolnego sprzyjają:

• Dobra atmosfera rodzinna.
• Dobra współpraca domu i przedszkola.
• Dobra atmosfera w grupie rówieśniczej.
• Ciepły i serdeczny kontakt z wychowawcą.
• Okazywanie szacunku i miłości.
• Akceptacja dziecka, rozumienie jego potrzeb, wsparcie w chwilach niepowodzeń i zwątpień.
• Dostarczanie dziecku materiałów rozwijających wyobraźnię, wzbogacających język.
• Pozostawienie dziecku czasu na myślenie, marzenie, zadumę.
• Nadawanie dziecięcym wytworom skończonej formy(oprawianie rysunków, tworzenie tomików wierszy, organizowanie wystaw i prezentacji).
• Akceptacja naturalnej dziecięcej skłonności do odmiennego spojrzenia na rzeczy.
• Chwalenie szczerej indywidualności.
• Zachęcanie do bawienia się słowami, liczbami.

4.1. Rola nauczyciela

Ważną rolą nauczyciela realizującego ten program jest  rozpoznawanie u dzieci szczególnych uzdolnień  poprzez:

• poznaje dziecko jego zainteresowania, mocne strony, uzdolnienia;
• rozpoznaje uzdolnienia na podstawie obserwacji;
• analizuje osiągnięcia i wytwory pracy wychowanka.

Dużą rolę ma także do odegrania nauczyciel w trakcie bieżącej pracy edukacyjnej,  gdyż:

• organizuje i wyposaża kąciki zainteresowań;
• prowadzi pracę indywidualną z dzieckiem w zakresie jego uzdolnień;
• systematycznie współpracuje z rodzicami celem ustalenia kierunku pracy z dzieckiem;
• po uzgodnieniu z rodzicami zgłasza dziecko do udziału w konkursach i przeglądach.

Nauczyciela – wychowawcę w pracy z dzieckiem uzdolnionym powinna cechować empatia będąca ważnym składnikiem jego osobowości. Nauczyciel empatyczny dostrzega, rozumie i właściwie reaguje na emocje innych. Wie kiedy spieszyć  z pomocą, a kiedy się od niej powstrzymać.

4.2. Formy pracy

W przedszkolu zajmujemy się wieloma obszarami potrzebnych w rozwoju dziecka. Jako punkt wyjściowy a przede wszystkim „ześrodkowany” przyjęliśmy uzdolnienia dziecka. W swojej pracy edukacyjnej przede wszystkim stosujemy:  

• organizowanie pracy indywidualnej i w małych grupach;
• dobieranie grup na zajęcia pod względem zdolności;
• stopniowe zwiększanie wymagań;
• stwarzanie okazji do swobodnego wyboru trudniejszych zadań;
• stawianie pytań problemowych pobudzających myślenie twórcze;
• przydzielanie dodatkowych ról mobilizujących do wysiłku intelektualnego.

W pracy z dzieckiem uzdolnionym korzystamy z różnorodnych metod aktywizujących:

• pedagogika zabawy;
• metody twórcze wychowania fizycznego R. Labana, Kniessów;
• formy dramatyczne i muzyczne;
• metoda Dobrego Startu M. Bogdanowicz;
• metoda edukacji matematycznej E. Gruszczyk – Kolczyńskiej;
• odimienna metoda nauki czytania I. Majchrzak;
• burza mózgów.

5. Współpraca z rodzicami w edukacji dziecka uzdolnionego

Rodzice posiadają ogromny wpływ na rozwój i wykorzystanie uzdolnień swoich dzieci. To właśnie rodzina daje dziecku solidny fundament pod przyszły rozwój. Dlatego rolą przedszkola jest współpraca z rodzicami dzieci wykazujących  uzdolnienia w określonych  obszarach edukacyjnych i ma polegać na:

• organizowaniu spotkań rodziców z psychologiem, w celu zapoznania z możliwymi  rodzajami uzdolnień dzieci w wieku przedszkolnym i jak je należy rozwijać,
• pedagogizacji rodziców poprzez dostarczanie fachowej literatury na temat uzdolnień dzieci,
• udziale  rodziców w zajęciach otwartych i warsztatach,
• pomocy  dziecku w przygotowaniu i udziale w konkursach, przeglądach,
•  ustaleniu wspólnych kierunków działań,
• włączaniu  rodziców w zorganizowanie i urządzenie przestrzeni w przedszkolu sprzyjającej rozwijaniu uzdolnień dziecka.

6. Harmonogram realizacji zadań programu „Dziecko uzdolnione w przedszkolu”